Πολύς καυγάς για τα Όσκαρ. Όχι μόνο φέτος, γενικά. Αν και φέτος έχουμε έναν λόγο παραπάνω να ξεμαλλιαζόμαστε στα σόσιαλ μίντια για τον ρόλο του κινηματογράφου στα lgtb ζητήματα και το όνομα αυτού Jared Leto.
Αν και το μαρκετινίστικο δόγμα που θέλει την αρνητική διαφήμιση να είναι κι αυτή διαφήμιση έχει κάποια βάση, οι μισοί άνθρωποι/άβαταρς σ’ όλα τα μήκη και τα πλάτη του ίντερνετ επιμένουν να εξηγούν στους άλλους μισούς που διαφωνούν, γιατί η περφόρμανς του Leto ως Rayon στο Dallas Buyers Club ήταν προσβλητική.
Ήταν;
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Το DBC είναι βιογραφική ταινία (όπως πολλές απ’ τις βραβευμένες με Όσκαρ άλλωστε). Πάει να πει, βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα και χαρακτήρες. Ο πρωταγωνιστής υπήρξε, λέγεται πράγματι Ron Woodroof, διαγνώστηκε πράγματι με AIDS το 1986 και η ταινία είναι η ιστορία του.
Αυτό σημαίνει πως οι συντελεστές της ταινίας έχουν υπαρκτά στοιχεία τα οποία χρησιμοποίησαν για να προσαρμόσουν τον χαρακτήρα στον ρόλο. Το στυλ, η πόζα, ο τρόπος ομιλίας, τα κιλά ακόμα και αυτούσιες ατάκες του χαρακτήρα που ενσάρκωσε ο Matthew McConaughey έχουν προέλθει από τον πραγματικό Woodroof, κάτι που δείχνει την επιμονή και την ικανότητα του ηθοποιού να είναι όσο πιο πιστός και τρυφερός γίνεται με τον χαρακτήρα του και του σεναριογράφου να μην ξεφύγει από την περσόνα που λάνσαρε ο ίδιος ο ήρωας για τον εαυτό του, όπως λέγεται, παρ’ όλες τις συναισθηματικές προσθήκες για τις ανάγκες τις ιστορίας.
Καλά;
Όχι και τόσο.
Ακόμα και σ’ αυτό το πρωταρχικό επίπεδο του σεναρίου, υπάρχουν ήδη βασικές αντιρρήσεις για το γεγονός ότι ο Ron Woodroof ήταν ομοφοβικός και straight, τις βάσεις δηλαδή στις οποίες στηρίχτηκε εξ ολοκλήρου ο κινηματογραφικός Woodroof, αφού, σύμφωνα με συνεντεύξεις, το κοντινό του περιβάλλον βρέθηκε μάλλον προ εκπλήξεως με την συγκεκριμένη πτυχή του χαρακτήρα. Μάλιστα σύμφωνα με ένα από τους αρχικούς γιατρούς του, τον δρ. Steven Pounders, ο Woodroof όχι μόνο δεν ήταν ομοφοβικός αλλά «εναρμονιζόταν με το γκέι περιβάλλον του χωρίς κανένα πρόβλημα». Η ίδια η σύζυγός του «με την οποία είχε χωρίσει αλλά διατηρούσαν πολύ φιλικές σχέσεις ως το τέλος (…) δήλωσε ότι (o Ron) ήταν bisexual» λέει ο γιατρός. Στο ίδιο άρθρο βρίσκουμε μαρτυρίες που δείχνουν ότι ο εν λόγω ήταν κάθε άλλο εκτός από gay-hating bigot αφού ήταν μέρος του Dallas Gay Alliance.
Δύο εκ διαμέτρου αντίθετες και διαφορετικές περιγραφές ενός πραγματικού χαρακτήρα. Και οι δυο βασίζονται σε πηγές.
Ποια είναι πραγματική;
Η ερώτηση παραμένει ανοιχτή. Ας την αφήσουμε έτσι κι ας δεχτούμε τις σεναριακές και σκηνοθετικές οδηγίες για τον χαρακτήρα του Ron Woodroof.
Τι γίνεται όμως όταν ο χαρακτήρας είναι φανταστικός;
Η Rayon δεν υπήρξε ποτέ. Τουλάχιστον όπως παρουσιάζεται στην ταινία. Δεν είναι δηλαδή βιογραφικός χαρακτήρας. Δημιουργήθηκε αποκλειστικά για να συνεισφέρει στην πλοκή και να δώσει στον πραγματικό ήρωα τις αφορμές που χρειάζεται.
Η φύση λοιπόν του χαρακτήρα είναι βοηθητική. Η Rayon είναι σκαλοπάτι. Αυτό από μόνο του δεν είναι κακό, αλίμονο αν όλοι οι χαρακτήρες-σκαλοπάτια σε όλες τις ταινίες ήταν προσβλητικοί λόγω αυτοσκοπού.
Όμως…
Έχουμε έναν εντελώς παρθένο χαρακτήρα που σεναριακά και μετά από πολλά πισωγυρίσματα συμφωνήθηκε να είναι μια λευκή transgender straight γυναίκα, εκδιδόμενη, χρήστρια, οροθετική και γνωστή στο community της εποχής και της περιοχής.
Όλα τα παραπάνω στοιχεία θα μπορούσαν άνετα να είναι κουτάκια σε ερωτηματολόγιο αιμοδοσίας του 1929 (αυτό που συμπληρώνουμε και σήμερα) σε ελληνικό νοσοκομείο. Είναι δηλαδή ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ. Και μάλιστα τα πιο κοινά.
Κάποιοι υποστηρίζουν πως το να διαιωνίζονται τέτοιου είδους στερεότυπα και να εντάσσονται στην ποπ κουλτούρα, μέσω του κινηματογράφου σ’ αυτή την περίπτωση, είναι το πιο δίκαιο για όλους, γιατί μ’ αυτό τον τρόπο τα οποιαδήποτε προβλήματα σταματούν να ανταποκρίνονται μονάχα σε ένα σύνολο ανθρώπων, όπως για παράδειγμα η transgender κοινότητα, και γίνονται πιο οικουμενικά.
Κι αυτό δεν ακούγεται λάθος στα αυτιά τους.
Όπως δεν ακούγονται λάθος ότι:
- Ο φεμινισμός δεν θα έπρεπε να επικεντρώνεται στα προβλήματα των γυναικών γιατί είμαστε όλοι άνθρωποι και όλοι έχουμε υποστεί καταπίεση.
- Τα προβλήματα των μεταναστών δεν θα έπρεπε να μας απασχολούν ειδικά, γιατί και οι μετανάστες είναι άνθρωποι και δεν πρέπει να διαχωρίζουμε τους στόχους μας.
- Είμαι αριστερ@/αναρχικ@ cis άρα τα ομοφοβικά/σεξιστικά/τρανσφοβικά μου σχόλια δεν είναι προσβλητικά.
- Είμαι ομοφυλόφυλ@ άρα τα ομοφοβικά μου σχόλια δεν είναι στην πραγματικότητα ομοφοβικά.
Αλλά αφού είπαμε ότι ο χαρακτήρας της Rayon είναι φανταστικός και όλες οι διαφωνίες μας είναι ως προς το σενάριο και τη σκηνοθετική προσέγγιση, κάτι για το οποίο δεν ευθύνονται οι ηθοποιοί (αν και κάτι τέτοιο δεν ισχύει απόλυτα), ας πάμε στην περφόρμανς και την αντιμετώπιση του χαρακτήρα από τον ηθοποιό που μας ενδιαφέρει.
Ο Leto αυτοσυστήνεται ως μεθοδικός ηθοποιός. Μέθοδος είναι η κοινή ονομασία για το σύστημα αντιμετώπισης και χρήσης του ρόλου από αυτ@ που τον παίζει, που ανέπτυξε ο Κονσταντίν Στανισλάφσκι. Σύμφωνα με τη Wikipedia:
Το “σύστημα Στανισλάφσκι” είναι μια συστηματική προσέγγιση για την εκπαίδευση ηθοποιών. Ο Στανισλάφσκι πάντα θεωρούσε το σύστημά του σαν τα περιεχόμενα ενός μεγάλου βιβλίου που ασχολούνταν με όλες τις πλευρές της υποκριτικής. Αρχικά, πίστευε ότι οι ηθοποιοί έπρεπε να μελετούν και να ζουν υποκειμενικά συναισθήματα και να τα εκδηλώνουν στο κοινό με σωματικά και φωνητικά μέσα. Παρότι το σύστημά του εστίαζε στην παραγωγή αληθοφανών συναισθημάτων, αργότερα δούλεψε πάνω στη μέθοδο των σωματικών δράσεων. Αυτό αναπτύχθηκε στις αρχές του ’30 και λειτουργούσε αντίστροφα απ’ τη συναισθηματική μνήμη. Εστίαζε στις σωματικές δράσεις που ενέπνεαν αληθοφανή συναισθήματα και περιλάμβανε αυτοσχεδιασμό και συζήτηση. Συνέχιζε να επιδιώκει να φτάσει στο υποσυνείδητο μέσω του συνειδητού.
Επίσης στην Wikipedia, το λήμμα για τον ίδιο τον Leto επιβεβαιώνει στο έπακρο ότι ο ηθοποιός «αφιερώνεται εξ’ ολοκλήρου στην έρευνα των χαρακτήρων του και συχνά παραμένει in character σε όλη την προγραμματισμένη διάρκεια των γυρισμάτων ακόμα και αν κάτι τέτοιο έχει αντίκτυπο στην υγεία του».
Μ’ αυτό το δεδομένο ο Leto είναι ένας αφοσιωμένος ηθοποιός που μελετά τον ρόλο που πρέπει να υποδυθεί.
Κανένα αρνητικό ως εδώ.
Όταν όμως πρέπει να απαντήσει στην ερώτηση «Έι, μίστερ Λέτο, τι περιελάμβανε αυτή σας η μελέτη;» ο ίδιος αφοσιωμένος ηθοποιός απαντά γενικά κι αόριστα «Πολλά».
Η pro-Leto πλευρά μας λέει πως σε μια από τις συνεντεύξεις του υποστηρίζει ότι μελέτησε τον ρόλο με τη συμβολή κάποιας/κάποιων (;) transgender γυναικών. Δυστυχώς δε μπόρεσα να βρω τη συγκεκριμένη, ούτε άρθρο που αναφέρεται σ’ αυτήν, χωρίς μ’ αυτό να θέλω να πω ότι δεν υπάρχει. Απλώς δεν είναι τόσο εύκολο να βρεθεί. Τουλάχιστον όχι τόσο εύκολο όσο τα σχόλια για τα φρύδια του.
Το βασικό αντεπιχείρημα κι αυτό που μετράει τελικά, είναι ότι ο Leto δεν συμβουλεύτηκε, πλήρωσε ή απασχόλησε τρόπον τινά, επίσημα, κανένα transgender άτομο. Στον φάκελο με τα έξοδα παραγωγής λοιπόν δεν υπάρχει κανένας σύμβουλος γι’ αυτό το θέμα.
Θα περίμενε κανείς πως κάποιος τόσο εμμονικός με τους χαρακτήρες που υποδύεται, θα επιστράτευε ανθρώπους που έχουν κοινά σημεία αναφοράς με τον ρόλο για συμβουλές.
Παρ’ όλα αυτά, ο Leto επιμένει ότι έκανε εκτενή έρευνα.
Σε κάποια συνέντευξη μάλιστα αναφέρει συγκεκριμένα πως η έμπνευσή του να φοράει η Rayon μαντήλια στο κεφάλι ήρθε από φωτογραφίες «ανθρώπων» (τους οποίους δεν προσδιορίζει) των δεκαετιών ‘70 και ’80.
Άρα ξέρουμε σίγουρα ότι είδε κάποιες φωτογραφίες και πήρε μια ιδέα για το στυλ του χαρακτήρα του. Τουλάχιστον.
Ενδιαφέρον έχει και η συνεχής αναφορά στην επιμονή του να μένει in character ώστε να νιώσει πραγματικά την καθημερινότητα του χαρακτήρα στο πετσί του, όπως λέει.
Μας εξηγεί, λοιπόν, πόσο δύσκολο ήταν για εκείνον να απαρνηθεί όλες τις τρίχες του σώματός του, ακόμα και εκείνες των φρυδιών, το πόσο επιθυμούσε να αποφύγει την glam rock πτυχή που ο σκηνοθέτης ήθελε και ως ένα σημείο κατάφερε να προσδώσει στην Rayon, μας περιγράφει τη βόλτα που έβγαλε τον χαρακτήρα του για ένα crash test στο σούπερ-μάρκετ και εξηγεί πως:
«Είναι καλό να έχεις ως feedback τις αντιδράσεις του κόσμου όταν έρχεται η ώρα να βγεις έξω (ως Rayon), ντυμένη, βαμμένη, αποτριχωμένη, με την περούκα, όλο το πακέτο. Είναι χρήσιμο για τον χαρακτήρα να υποστεί λίγη κριτική (για την εμφάνιση), λίγη κακία, λίγη αποδοκιμασία»
Δηλαδή, μας λέει, πως κατάλαβε ότι ο χαρακτήρας του είναι στον σωστό δρόμο όταν τον έβγαλε βόλτα στο μπακάλικο και άκουσε αρνητικά σχόλια για την εμφάνισή του.
Κάτι που με κάνει να αναρωτιέμαι, ειλικρινά, για το τι θα γινόταν αν άκουγε θετικά σχόλια.
Ίσως έκανε την Rayon ξανθιά. Και με όνειρα για καριέρα στην σόουμπιζ.
Πάντως σίγουρα κάτι έξτρα-βαγκάντ και υπερβατικό γιατί έτσι είναι όλες οι trans γυναίκες.
Γιατί μια trans που δεν την κοιτάνε στραβά στις ουρές δε είναι πραγματική trans.
Γιατί οι trans πάνε στο περίπτερο βαμμένες, στολισμένες, αποτριχωμένες, με τις περούκες χτενισμένες.
Γιατί όλες οι trans γυναίκες είναι φτιαχτές περσόνες.
Και τέλος γιατί αν η ιστορία της trans γυναίκας δεν είναι αρκετά βασανισμένη και φορτωμένη κακουχίες αλλά και ιδεαλιστικά ελκυστική κι αν δεν αποπνέει λίγη λάμψη, έστω κι αυτήν την kitch trash του Τέξας, πώς θα εξυπηρετήσει την τραγικότητα που χρειάζεται να αισθανθεί ο πρωταγωνιστής (και κατά συνέπεια ο θεατής) για να την συμπαθήσει;
Πώς θα ταυτιστούμε με την trans γυναίκα μέσω της λύπης μας γι’ αυτήν αν δεν την γελοιοποιήσουμε;
Η τελευταία ερώτηση μας φέρνει στο ύστατο αποκούμπι-επιχείρημα για την pro-Leto πλευρά που είναι οι δηλώσεις του ηθοποιού περί εκπροσώπησης «ανθρώπων που αγνοούνται από την κοινωνία» όπως λέει. Εννοεί τα lgtb άτομα. Αλήθεια, αυτό εννοεί. Δεν το λέει συχνά αλλά το εννοεί. «Για όλες τις Rayon του κόσμου». Κι ας μπερδεψε λίγο τα πράγματα με τις Ουκρανίες και τις Βενεζουέλες και τους απανταχού ονειροπόλους, προχθές.
Αφού, λοιπόν, το λήξαμε και ο Leto θέλει όντως να βοηθήσει στην ορατότητα της κοινότητας δεν είναι λίγο παράλογο να αγνοεί επιδεικτικά όλες τις υποδείξεις των ίδιων αυτών ανθρώπων που υποτίθεται εκπροσωπεί σε κάθε ευκαιρία και ανήκουν σ΄αυτή την κοινότητα;
Όπως έγινε, για παράδειγμα, στα Virtuosos Awards στην Santa Barbara (με την ευκαιρία, εδώ θα βρείτε ένα άρθρο στο οποίο τα άτομα που ξεκίνησαν τον διάλογο αναλύουν την δική τους πλευρά σχετικά με τα γεγονότα εκείνης της μέρας), όταν σχολιάζοντας την συζήτηση που ξεκίνησε από τις απαντήσεις του είπε το αρκετά προκλητικό:
«(…) δεν θα ήθελε κανείς οι transgender ηθοποιοί να παίρνουν μόνο transgender ρόλους. Έτσι πάει και με τους δυο τρόπους»
Όχι. Συγγνώμη. Δεν πάει και με τους δύο τρόπους.
Γιατί κατά κύριο λόγο, οι transgender ηθοποιοί παίρνουν μόνο transgender ρόλους κι αυτό με δυσκολία γιατί η βιομηχανία προτιμά cisgender ηθοποιούς που παριστάνουν τους transgender χαρακτήρες, με την δικαιολογία ότι ενισχύουν έτσι την ορατότητα των transgender ατόμων, ενώ στην πραγματικότητα απλώς κανονικοποιούν την εικόνα τους.
Γιατί μπορεί ο κόσμος να μην συμπαθεί το μη-ετεροκανονικό αλλά άμα ντυθεί ο Jared Leto γυναίκα ξαφνικά όλα μοιάζουν πιο απλά για τον θεατή.
Θα πει κάποιος, «ναι, αλλά δεν είναι καλύτερο από το τίποτα;»
Όχι, γεράκοι μου, δεν είναι καλύτερο απ’ το τίποτα.
Μπορεί να ήταν καλύτερο από το τίποτα αν είχαμε μείνει ακόμα σε προ μιλλένιουμ εποχές, εκεί που λύνατε και δένατε με τις διαστρεβλωμένες σας αντιλήψεις περί ακαδημαϊκής καθαρότητας του κινηματογράφου και που ένα όσκαρ για lgtb χαρακτήρα (που, σημειωτέον, σχεδόν πάντα πεθαίνει στο τέλος) μπορούσε να εξαγοράσει χρόνια αφάνειας και κακομεταχείρησης στα μάτια της ετεροκανονικότητας.
Όχι όμως στο 2014 που η διεκδίκηση δικαιωμάτων για τα lgtbq (και ό,τι άλλα γράμματα και αρκτικόλεξα υπάρχουν) άτομα είναι στο απόγειό της και έχει ήδη κάνει γιγαντιαία βήματα.
Όχι, όταν το Facebook σου επιτρέπει να καθορίσεις το gender status σου σε κάτι εκτός από male/female/other και σου δίνει την δυνατότητα να πληροφορήσεις τον κύκλο σου για την αντωνυμία που θέλεις να χρησιμοποιούν όσοι σου απευθύνονται κι ας γελάνε οι δημοσιογράφοι και σχολιαστές της κακιάς ώρας.
Τότε, περιμένω από τον κινηματογράφο να σταματήσει να είναι τόσο αυτιστικά ματαιόδοξος και να πάψει να νομίζει ότι κάνει λειτούργημα διαιωνίζοντας διακρίσεις και προκαταλήψεις.
Όταν τα media, mainstream και μη, φιλάνε το χώμα που πατάνε γυναίκες όπως η Laverne Cox και η Lupita Nyong’o και όχι άδικα, τότε περιμένω ο κινηματογράφος να ανταποκρίνεται περισσότερο στα ρεύματα που τον έκαναν από λούνα-παρκ, τέχνη και να μην παραμείνει το κλειστό κλαμπ λευκών, αρσενικών αποικιοκρατών που είναι σήμερα.
Όταν το ίντερνετ και οι χρήστες του χρηματοδοτούν ολόκληρες παραγωγές καλή τη πίστει, όταν το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό των ταινιών με lgtbq πρωταγωνιστές-χαρακτήρες και δημιουργούς που πάνε στα φεστιβάλ ανά τον κόσμο και ενώ βραβεύονται, δεν βρίσκουν ποτέ διανομή στις αίθουσες, όταν τα σενάρια που γράφονται προσεκτικά και σταδιακά για χρόνια τελικά απορρίπτονται γιατί δεν έχουν μεγάλο αγοραστικό κοινό, όταν το συνεργείο τέτοιων παραγωγών γράφει οχτώ ώρες στα έξοδα και κάνει δεκαέξι για να ειπωθούν οι ιστορίες της κοινότητας και οι βασικοί συντελεστές δεν πληρώνονται ή πληρώνονται πολύ λίγο, όταν οι ηθοποιοί που νοιάζονται όπως πχ η Guinevere Turner δε σταματάνε στο να δανείζουν το brand τους σε ταινίες που πιστεύουν αλλά συμμετέχουν ενεργά σε όλα τα στάδια της παραγωγής και της προώθησης παίζοντας οι ίδιοι, συμβουλεύοντας, κάνοντας κάστινγκ, στρατολογώντας φίλους-ονόματα για βαρύτητα με τη μόνη υπόσχεση ότι η ταινία αξίζει τον κόπο, ώστε όταν έρθει η ώρα να γίνει λίιιγη παραπάνω φασαρία, όλα για τον σκοπό δηλαδή, όταν επιτέλους η lgtbq κουλτούρα αρχίζει να «αντιμετωπίζεται όχι ως υποκουλτούρα αλλά ως πολιτιστική κληρονομιά» όπως λέει και η Anna Margarita Albello, τότε, συγγνώμη, αλλά περιμένω ο/η κάθε λευκ@, straight, cisgender, βραβευμέν@ από την Ακαδημία ηθοποιός επειδή έπαιξε τον κόντρα lgtbq ρόλο να βγάλει το κεφάλι τ@ απ’ τον κώλο και τουλάχιστον να μην το παίζει θιγμέν@ όταν επισημαίνονται κάποια πράγματα που στο κάτω κάτω τ@ν αφορούν.
Εξ’ άλλου, ο κινηματογράφος, μπορεί να παραδειγματιστεί κάλλιστα από το μικρό του ξαδερφάκι, την τηλεόραση που μάλλον ξέρει καλύτερα ότι τα μικρά κι αηδιαστικά για την κοινωνία subcultural σύμβολα έρχεται κάποτε η ώρα που γίνονται κύκνοι και επωφελείται καλύτερα εκείνος που τους χαρίστηκε πρώτος.
*******************************UPDATE******************************************************
Σύμφωνα μ’ αυτό το άρθρο, coatch του Letto ήταν η τρανσέξουαλ CALPERNIA ADDAMS η οποία υπερασπίζεται την περφόρμανς και την επιλογή των συντελεστών να δώσουν τον ρόλο στον ηθοποιό, χωρίς να αρνείται ότι τα transgender άτομα πρέπει να έχουν τις ίδιες ευκαιρίες.
Ούπσι…
killemole 